Ορισμός –χαρακτηριστικά

Η διαταραχή αυτή είναι γνωστή και ως δυσμορφοφοβία που είναι η παλαιότερη ονομασία της. Αφορά την έντονη ενασχόληση με ένα ή περισσότερα ελαττώματα στην εμφάνιση που θεωρεί ότι έχει τα οποία όμως, θεωρούνται πολύ μικρά από τους άλλους ή δεν είναι καν παρατηρήσιμα. Οι ανησυχίες για την εμφάνιση μπορούν να εκτείνονται από το «είμαι άσχημος» ή «κάτι δεν πάει καλά με την εμφάνισή μου», μέχρι «δείχνω σαν τέρας». Οι ανησυχίες αφορούν μία ή περισσότερες περιοχές του σώματος π.χ. το δέρμα (υποτιθέμενη ακμή, σημάδια, γραμμές, ρυτίδες ή χλωμό δέρμα), τα μαλλιά (π.χ. αραίωση μαλλιών, ή υπερβολική τριχοφυϊα στο σώμα ή το πρόσωπο), τη μύτη (π.χ. σχήμα ή μέγεθος). Παρά ταύτα οποιαδήποτε περιοχή του σώματος μπορεί να γίνει αντικείμενο της ενασχόλησης, όπως τα μάτια, το στήθος, το στομάχι, τα δόντια, τα πόδια, το πρόσωπο ή το σχήμα του, τα χείλη, το σαγόνι, τα φρύδια ή τα γεννητικά όργανα). Μερικοί άνθρωποι ανησυχούν για υποτιθέμενες ασυμμετρίες στο σώμα. Η ενασχόληση έχει χαρακτήρα εισβολής, δηλαδή η ιδέα για την εμφάνιση παρεισφρύει ξαφνικά στη ροή της σκέψης. Επίσης, είναι ανεπιθύμητες και χρονοβόρες (3-8 ώρες κατά μέσο όρο). Ο πάσχων έχει δυσκολία να αντισταθεί ή να τις ελέγξει. Ο πάσχων δεν αναγνωρίζει πάντα ότι οι ιδέες του είναι αναληθείς. Υπάρχουν άνθρωποι που το αντιλαμβάνονται, άλλοι που το υποψιάζονται και άλλοι που θεωρούν ότι έχουν απόλυτο δίκιο να ανησυχούν και να ασχολούνται με την «υποτιθέμενη» ελαττωματικότητά τους.

Οι ανησυχίες για την εμφάνιση οδηγούν το άτομο να προβεί σε επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές όπως ελέγχους της εμφάνισης στον καθρέφτη, υπερβολική περιποίηση εαυτού, τσιμπά το δέρμα ή ζητά διαβεβαιώσεις. Συχνά οι επαναλαμβανόμενες αυτές συμπεριφορές μπορούν να είναι μόνο νοητικές, όπως να συγκρίνει την εμφάνισή του με των άλλων. Οι υπερβολικές επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές ή οι νοητικές πράξεις (π.χ. συγκρίσεις), γίνονται σε απάντηση της ενασχόλησης. Ο πάσχων αισθάνεται την ορμή να τις κάνει, δεν του δημιουργούν καμία ευχαρίστηση και μπορεί να αυξήσουν το άγχος του ή τη δυσφορία του. Και αυτές είναι χρονοβόρες και δύσκολο να ελεγχθούν. Μπορεί κάποιος να συγκρίνει συνεχώς τον εαυτό του με την εμφάνιση κάποιου άλλου όπως αναφέρθηκε παραπάνω ή να χρησιμοποιεί τον καθρέφτη για να ελέγχει το «ελάττωμά» του ή να ελέγχει ο ίδιος άμεσα. Οι συμπεριφορές υπερβολικής φροντίδας αφορούν το χτένισμα, το ξύρισμα, το να «στρώνει» κανείς τα μαλλιά ή να τα τραβάει. Συχνά χρησιμοποιούνται τρόποι κάλυψης όπως το μακιγιάζ ή η χρήση καπέλου για τα μαλλιά. Η αναζήτηση διαβεβαιώσεων συναντάται συχνά. Διαβεβαιώσεις θεωρούνται οι συνεχείς ερωτήσεις για το πώς δείχνει κάποιος, να αγγίζει το «ελάττωμα» συνεχώς, να κάνει πολλή γυμναστική και αισθητικές επεμβάσεις. Επίσης, κάποιοι θέλουν να έχουν υπερβολικό μαύρισμα για να μη φαίνεται το χλωμό τους δέρμα ή η ακμή τους ή αγοράζουν πολλά ρούχα με καταναγκαστικό τρόπο για να βρουν αυτό που θα καλύψει πιο αποτελεσματικά το ελάττωμά τους. Το καταναγκαστικό τράβηγμα του δέρματος, γίνεται προς βελτίωση των περιοχών που θεωρούνται μειονεκτικές και μπορεί να προκαλέσει φλεγμονές ή σπάσιμο των αγγείων.

Ένας τύπος της διαταραχής είναι αυτός της μυικής δυσμορφίας, δηλαδή η ενασχόληση αφορά την ιδέα ότι το σώμα του είναι πολύ μικρό ή ανεπαρκώς μυώδες. Η μυική δυσμορφία εμφανίζεται κυρίως στους άντρες που στην πραγματικότητα έχουν φυσιολογικό όγκο μυών ή μπορεί να είναι πολύ μυώδεις. Ως αποτέλεσμα σηκώνουν πολλά βάρη που μπορεί να αποβούν επικίνδυνα ή βλαβερά για την υγεία ή χρησιμοποιούν αναβολικά στεροειδή και άλλες ουσίες για να κάνουν το σώμα τους να φαίνεται μεγαλύτερο ή πιο μυώδες.

Επιπτώσεις

Η διαταραχή προκαλεί μεγάλη υποκειμενική ενόχληση και δυσφορία στον πάσχοντα. Πολλοί νομίζουν ότι οι άλλοι παρατηρούν και σχολιάζουν τα ελαττώματά τους, έχουν υψηλό άγχος ιδιαίτερα σε κοινωνικές καταστάσεις, χαμηλή αυτό-εκτίμηση, καταθλιπτική διάθεση και τελειοθηρία. Είναι συχνά απρόθυμοι να μιλήσουν για το πρόβλημά τους. Οι δερματολογικές και αισθητικές επεμβάσεις αντί να λύσουν το πρόβλημα συχνά το επιδεινώνουν. Υπάρχει κίνδυνος αυτοκτονίας για αυτούς τους ασθενείς, ιδιαίτερα τους έφηβους.

Σχεδόν όλοι οι πάσχοντες εμφανίζουν μειωμένη λειτουργικότητα εξαιτίας των ανησυχιών τους για την εμφάνιση. Μπορεί να φτάσουν να μη βγαίνουν από το σπίτι τους. Η επαγγελματική δραστηριότητα και η ακαδημαϊκή τους πορεία πλήττεται ή δεν ανταποκρίνονται σωστά στους ρόλους τους π.χ. ως γονείς. Περίπου 20% των εφήβων που έχουν τη διαταραχή σταματούν το σχολείο πρόωρα. Σημαντική επιβάρυνση παρατηρείται φυσικά και στην κοινωνική ζωή όπως στις παρέες, στις σχέσεις και τις κοινωνικές δραστηριότητες. Μεγάλο ποσοστό αυτών νοσηλεύονται.

Επιδημιολογικά στοιχεία

Η διαταραχή κάνει την εμφάνισή της αρκετά νωρίς. Επιδημιολογικές μελέτες τοποθετούν το μέσο όρο ηλικίας στα 16-17 έτη, με πιο συχνή την ηλικία των 15. Τα δύο τρίτα των ανθρώπων νοσούν πριν την ηλικία των 18. Το ποσοστό που πλήττεται ανέρχεται περίπου στο 2% του πληθυσμού. Το ποσοστό αυτό ανεβαίνει πολύ και φτάνει στο 9-15% για τους ασθενείς που έχουν δερματικά ενοχλήματα, στο 7-8% για τους ανθρώπους που κάνουν αισθητικές χειρουργικές παρεμβάσεις, 8% για αυτού που έχουν ορθοδοντικά προβλήματα και 10% για αυτούς που υποβάλλονται σε χειρουργικές επεμβάσεις στο στόμα ή το πρόσωπο.

Θεραπεία

Η διαταραχή θεωρείται χρόνια αν και σημαντική κλινική βελτίωση μπορεί να επιτευχθεί αν εφαρμοστεί η εμπειρικά τεκμηριωμένη θεραπεία για τη συγκεκριμένη νόσο.

Η θεραπεία περιλαμβάνει φαρμακευτική αγωγή και / ή γνωσιακή / συμπεριφορική ψυχοθεραπεία ώστε να διαχειριστεί ο πάσχων τη δυσφορία του ελέγχοντας τις δυσλειτουργικές συμπεριφορές και σκέψεις.